Chưa bị … Thiến… như Tư Mã Thiên.

Lâu lắm rồi mới …dám liều lên phố uống cà phê với một vài bạn báo chí. Biết Huy Đức có mối quan hệ gần gũi với chuyên gia nghiên cứu lịch sử kinh tế Đặng Phong ( tang lễ của ông được tổ chức chiều nay 24-8-10). Tôi hỏi Huy Đức một đôi điều về những việc ông Đặng Phong chưa làm (có thể là chưa công bố).

Sau lần gặp nhau đầu tiên vào mùa hè năm 1981 ở văn phòng huyện ủy Đồ Sơn, thời kỳ khoán sản phẩm, tôi chỉ quan sát ông từ xa. Tôi đọc những bài viết của ông không hẳn vì mục đích nghiên cứu kinh tế mà chỉ gắng suy ngẫm về cách thích ứng với môi trường sinh tồn của giới “trí thức”.

Về lý trí tôi trân trọng những điều Đặng Phong đã làm, đã để lại. Nhưng có nhiều điều tôi thực sự không thể đồng cảm được với cách hành xử của những ai đã gắn bó thân phận mình với hệ thống này.

Về Huy Đức, một năm trước, anh bị “đuổi” khỏi SGTT. Nhiều người thì buồn nhưng tôi lại cảm thấy rất mừng vì số phận đang cho anh cơ hội từ một người phát ngôn của một nhóm quyền lực để trở thành một trí thức thực thụ. Từ một nhà báo đầy quyền lực bí ẩn, Huy Đức có thể trở về với những giá trị thực của một cây bút…

Tuy nhiên những động thái của Đặng Phong, Huy Đức… đã luôn bắt tôi nhớ đến bài học thất bại của Nguyễn Trường Tộ. Theo cách quan niệm của Phạm Thị Hoài họ đều là những “trí thức phò chính thống”. Còn theo Giáp Văn Dương, họ là “trí thức cận thần”.

Nhớ lại hồi tháng 11 năm 1995, khi đang ở Nhật Bản, tôi có hỏi một tiến sỹ kinh tế, một tiến sỹ toán: 30 năm nữa liệu VN mình có xuất hiện những Fukuzawa? Cả hai đều im lặng…. lắc đầu.

Trong khi đang muốn trao đổi nhiều điều cùng Huy Đức, một công chức báo chí (hàm tướng) trịnh trọng tung ra phán xét: Huy Đức có trước tác nhưng chưa có phẫn uất. Xuân Bường có phẫn uất những chưa có trước tác. Xuân Bường- Huy Đức và ông Đặng Phong đều có những tham vọng khá giống nhau. Khổ nỗi cả ba đều chưa có danh gì với núi sông bởi vì chưa bị … Thiến… như Tư Mã Thiên.

???????????????

Trước khi tôi ra về, người bạn trên nói tiếp một câu rất đáng suy ngẫm:

– Tao thương hại cho những ngây thơ về chính trị của lũ chúng mày!

Anh bạn ấy sinh ngày 18.8, Huy Đức 20 còn miềng 24. Ba con Cọp sinh chỉ cách nhau mấy ngày thôi mà… khác nhau nhiều quá!

Tôi đến đám tang của ông Đặng Phong hơi muộn. Ngậm ngùi ghi lại hình ảnh một nơi chốn ông vừa tạm ghé qua.